Komentarz makroekonomiczny Głównego Ekonomisty PZU - kwiecień 2025

Komentarz do pobrania w wersji pdf

W środę 2 kwietnia USA wyruszyły na kolejną wojnę. Prezydent Trump ogłosił wprowadzenie ceł wzajemnych, którymi objął niemal wszystkich partnerów handlowych USA. Jak oszacowali eksperci Tax Foundation (bazujemy tutaj na informacji z serwisu Macrobond), w wyniku tej decyzji średnia stawka taryfy celniej na import USA miałaby wzrosnąć do ok. 16,5% z 2,5% w 2024 r. (Wykres 1). Wyższe średnie obciążenie cłami amerykańskiego importu ostatnio widzieliśmy niemal 90 lat temu – w 1936 r.

Wykres 1: USA – średnia stawka cła

Wojna celna jeńców nie bierze. W wyniku ogromnego wzrostu obaw o skutki drastycznego podniesienia ceł przez USA dla globalnej koniunktury krew polała się na światowych parkietach. W czwartek i piątek bezpośrednio po zapowiedzi nowych ceł indeks S&P500 skurczył się łącznie o nieco ponad 10%, Nasdaq oddał ponad 11%, DAX spadł o niemal 8%, WIG o nieco ponad 9%, a TOPIX o nieco ponad 6%. A to może nie być koniec spadków, co pokazał początek kolejnego tygodnia. Negatywne konsekwencje znacznie wyższych w USA taryf dla wyników sfery realnej światowej gospodarki związane są m.in. z: spodziewanym ograniczeniem popytu amerykańskich konsumentów w związku z prawdopodobnym wzrostem cen w USA, potencjalnymi zaburzeniami w łańcuchach produkcji, możliwym ograniczeniem inwestycji przez firmy w okresie silnego wzrostu niepewności, wzrostem premii za ryzyko przy niejasnych perspektywach światowej koniunktury oraz możliwym dodatkowym spadkiem światowego popytu w scenariuszu rozkręcenia się spirali ceł gdyby kraje doświadczone wyższymi taryfami zdecydowały się podnieść na lokalnych rynkach koszty towarów eksportowanych przez USA. Kanały oddziaływania szoku celnego są dość złożone, a spodziewany spadek PKB największych partnerów handlowych USA będziemy ceteris paribus zaokrąglać raczej do punktów procentowych niż dziesiątej punktu procentowego. Wśród największych poszkodowanych będą Chiny, Meksyk, Kanada, strefa euro i same Stany Zjednoczone Ameryki. 

Wykres 2:  EBC – cła USA a ceny w EA (ankieta)

Perspektywa silnego osłabienia światowego PKB, obok załamania indeksów giełdowych, doprowadziła też do mocnej przeceny surowców energetycznych i przemysłowych. Tylko w ciągu pierwszych dwóch dni od zapowiedzi drastycznej podwyżki ceł notowania ropy Brent spadły z 75$/Bbl do 66$/Bbl, a miedź na LME potaniała z 9646$/t do 8831$/t. O ile konsumenci w USA na fali napędzanego taryfami wzrostu cen importu najprawdopodobniej będą musieli głębiej sięgnąć do kieszeni, to dla tych z reszty świata koszyk zakupowy może nieco stanieć. Skutki spodziewanego spadku popytu przy niższych cenach surowców mogą być dla partnerów handlowych USA deflacyjne. Na taki scenariusz wskazują chociażby wyniki przeprowadzonego w styczniu br. przez Europejski Bank Centralny badania ankietowego wśród 82 wiodących przedsiębiorstw z sektora niefinansowego działających w strefie euro[1]. Większość z nich na pytanie o oczekiwany wpływ podniesienia przez USA ceł w pełnym sugerowanych zakresie na ceny w ich sektorze w strefie euro odpowiedziała, że będzie on niewielki lub że ceny spadną (Wykres 2). Tylko niewielki procent ankietowanych przez EBC spodziewał się wzrostu cen. Podobne wnioski płyną też z analizy Instytutu Gospodarki Światowej w Kilonii z dnia 3 kwietnia br.(Wykres 3)[2].

Wykres 3: IfW Kiel – zmiany indeksu cen (%)

Przygotowana przez IfW Kiel symulacja na modelu KITE sugeruje, że w skutek podniesienia ceł przez USA tamtejsi konsumenci w krótkim okresie odczują znaczny wzrost cen, a u partnerów tej gospodarki ceny mogą one nawet spaść względem scenariusza bez szoku celnego. Silna pozytywna reakcja cen w USA ma wynikać z tego, że wyższe taryfy, obok podniesienia kosztu importowanych dóbr finalnych, przyczynią się też do wzrostu ceny półproduktów  wykorzystywanych przez producentów na terenie USA. To, w połączeniu z zmniejszoną konkurencją międzynarodową na runku lokalnym, ma pozwolić  producentom w USA mocniej zwiększyć ceny. W efekcie zwiększy się presja inflacyjna i przy zmniejszeniu siły nabywczą amerykańskich gospodarstw domowych. Z kolei spadki cen u partnerów handlowych USA wiązane są m.in. ze zwiększoną podażą produktów na rynki krajowe po ich przekierowaniu z rynku amerykańskiego.